De Eucharistie: Het Hoogste Mysterie van de Kerk

De Eucharistie, ook wel de Heilige Communie of het Avondmaal van de Heer genoemd, vormt het middelpunt van de christelijke eredienst, in het bijzonder binnen de Orthodoxe Kerk, waar de gehele Goddelijke Liturgie toewerkt naar dit Mysterie. Het wordt beschouwd als het belangrijkste van alle Kerkmysteriën (Sacramenten). Maar waarom is dat zo? Waarom zien wij de Eucharistie als het meest heilige Mysterie?

Dit hangt nauw samen met de reden waarom onze Heer Jezus Christus mens is geworden. Het Woord van de Vader, de Schepper, is ook de Hersteller van onze gevallen natuur (zie Over de Menswording van de heilige Athanasius). Het voornaamste doel van Zijn menswording was dat de mens vergoddelijkt zou worden (theosis). De Eucharistie staat in direct verband met dit doel.

Het woord Eucharistie komt uit het Grieks en betekent “dankzegging”. Liturgie betekent letterlijk “werk van het volk” of “openbare eredienst”. Christus nam onze menselijke natuur aan om de verbroken relatie tussen God en mens te herstellen. In Zijn goddelijke wezen is Hij eeuwig en onsterfelijk, maar door Zijn menswording nam Hij vrijwillig onze sterfelijkheid op Zich, zonder zelf zonde te kennen.

Wat ik in deze tekst wil laten zien, is hoe de offerande van Christus al vanaf het begin in het Oude Testament werd voorzegd en voorafgebeeld. Het is door Zijn offer dat wij door Gods genade worden gered. De zondeval van Adam en Eva bracht de mensheid in een staat van geestelijke en lichamelijke dood. Vanaf dat moment werd het brengen van offers een noodzaak, nog vóór de Wet van Mozes.

Kaïn en Abel

In Genesis 4 lezen we over Kaïn en Abel, de zonen van Adam en Eva. Kaïn bewerkte de aarde, Abel was herder. Abel, de rechtvaardige zoon, is een voorafbeelding van Christus. Als herder die een vlekkeloos lam offert, wijst hij vooruit naar Jezus, de Goede Herder en tegelijk het Lam van God.

Abel bracht de eerstgeborenen van zijn kudde ten offer (Gen. 4:4). Zo wordt Christus in Kolossenzen 1:15 genoemd: de Eerstgeborene van heel de schepping. Abel werd echter door zijn broer Kaïn veracht en gedood. Dit beeldt uit hoe Christus door Zijn eigen volk werd verworpen en gekruisigd. Het bloed van Abel riep tot God vanaf de aarde; zo spreekt ook het bloed van Christus tot de Vader, maar nu tot vergeving van onze zonden.

Abraham en Isaak

In Genesis 22 wordt Abraham op de proef gesteld: hij moet zijn geliefde zoon Isaak offeren. Hoewel Abraham ook een oudere zoon had, Ishmaël, noemt God Isaak zijn “eniggeliefde zoon”, omdat hij de zoon van de belofte was.

De parallellen met Christus zijn duidelijk: Isaak draagt zelf het hout voor het offer, zoals Jezus Zijn kruis droeg. Isaak onderwerpt zich stilzwijgend aan de wil van zijn vader, zoals Christus Zich onderwierp aan de wil van de Vader. Uiteindelijk grijpt God in en wordt een ram in Isaaks plaats geofferd. Dit wijst vooruit naar Christus, het Lam van God, dat Zichzelf als plaatsvervangend offer gaf voor de zonden van de wereld.

Mozes en het Pascha

Bij de tiende plaag in Egypte moesten de Israëlieten een vlekkeloos lam slachten en het bloed aan de deurposten strijken (Ex. 12). Dit bloed beschermde hen tegen de verderfengel.

Dit Paschalam is een voorafbeelding van Christus. Zoals het bloed van het lam de Israëlieten redde van de dood, zo redt het bloed van Christus ons van de eeuwige dood. Wie deelhad aan het Paschalam, werd bevrijd uit de slavernij van Egypte; wie deelheeft aan Christus in de Eucharistie, wordt bevrijd uit de slavernij van de zonde.

Jesaja 6:6-7

De profeet Jesaja wordt gereinigd wanneer een seraf een gloeiende kool van het altaar op zijn lippen legt. Zo worden ook wij gereinigd en geheiligd wanneer wij het Lichaam en Bloed van Christus ontvangen. In de Orthodoxe liturgie wordt dit beeld expliciet aangehaald in de gebeden van de priester vóór de communie.

De vurige kool is een voorafbeelding van Christus Zelf, die wij ontvangen in de Eucharistie: het ware Lichaam en Bloed, dat ons reinigt en heiligt.

Conclusie

Vanaf Genesis tot de Profeten zien we hoe de komst en het offer van Christus worden voorzegd. Al deze voorafbeeldingen vinden hun vervulling in de Eucharistie, waarin wij werkelijk deelhebben aan het offer van Christus en aan Zijn overwinning op de dood.

De Eucharistie is daarom het hoogste Mysterie van de Kerk: het is de bron van ons leven, de vervulling van de Schriften en de weg tot onze vergoddelijking (theosis).

Met broederlijke groet in Christus, onze Heer en Heiland.